De innerlijke houding van de opsteller: het lege midden
De innerlijke houding van de coach is het belangrijkste instrument én voorwaarde bij het systemisch werken. Tegelijk is het moeilijk aan te geven wat dat precies is. Je leert het door te oefenen en te ervaren.
Bert Hellinger spreekt van een filosofische houding die hoort bij de fenomenologische benadering. Fenomenologie betekent letterlijk: de verschijnselen laten spreken. Het is een houding van teruggetrokkenheid en bescheidenheid. De coach maakt zich ondergeschikt aan het grote geheel, kijkt ernaar zonder het te willen verklaren en stemt van binnenuit toe dat het is, precies zoals het is. Terwijl hij tegelijkertijd ook deel is van het grote geheel. De coach werkt vanuit het lege midden.
Naast het lege midden zijn er nog een aantal aspecten die van belang zijn bij het systemisch coachen:
1 – In contact met de systeemenergie
Om systemisch te kunnen coachen, is het nodig om in contact te zijn de systeemenergie van het systeem waar de cliënt deel van uitmaakt. In contact zijn betekent de systeemenergie te kunnen waarnemen zonder daarin meegesleept te worden.
• Systeemenergie bij de coach. Open staan voor systeemenergie hoort bij je innerlijke voorbereiding. Voorbijgaan aan gedachten, oordelen, meningen, of plannen. Het betekent open zijn voor wat zich aandient, voor wat je waarneemt en voor ‘wáár kan nemen’, ook al lijkt het vreemd op dat moment.
• Systeemenergie bij de cliënt. Het begin van een systemisch coachgesprek is bedoeld om de cliënt in contact te brengen met de energie van zijn of haar systeem. De systeemenergie wordt via de cliënt beschikbaar voor de coach. Door te luisteren naar wat niet wordt gezegd, door beelden die langskomen serieus te nemen (en je er niet in vast te bijten), door lichamelijke reacties waar te nemen bij jezelf en bij je cliënt.
2 – Vastberaden zijn in leiderschap
Coaching verliest onmiddellijk aan kracht wanneer de coach het leiderschap verliest. Leiderschap heeft als bijzondere combinatie om als het ware tegelijkertijd de laagste én hoogste in rang te zijn. Laagste vanuit een positie van deemoed; het lege midden. Hoogste om de coaching te kunnen leiden. Voor een systemische vraag is immers niets zelf oplossend. Het vraagt om een impuls van buitenaf. Het leiderschap is oplossingsgericht; hoe kan de energie hier weer gaan stromen? Als coach heb je de vraag van de cliënt in je achterhoofd. Als deze is beantwoord, is de systemische coaching in principe klaar. Zet één stap tegelijk voor de cliënt. Meer doen verzwakt zowel de cliënt als jou. En brengt de ontstane beweging in gevaar.
3 – Ieder zijn of haar lot gunnen
‘Suffering is easier dan allowing tot heal’. En dat is in orde. Zonder oordeel. Accepteer de cliënt en zijn of haar systeem. Het is per definitie te groots is om te kunnen en willen begrijpen.
4 – Je toestaan om het niet te weten
Wanneer je als coach alles hebt gedaan om het beginnetje van een oplossingsrichting te vinden en de moed hebt om de volgende stap te nemen, naar het domein van het niet-weten, dan licht soms ineens een inzicht op, een ontdekking die leidt naar de oplossing. Samen met de cliënt stap je in een veld. De cliënt is expert in het vraagstuk. Jouw toegevoegde waarde is dat je iets weet van systemen. Trek je zelf letterlijk even terug en stel je daarbij open voor een verrassing, zelfs als de dynamiek helemaal duidelijk lijkt te zijn. Zonder het leiderschap te verliezen.
5 РIn harmonie met: leven ̩n dood, daders ̩n slachtoffers, aanwezigen ̩n uitgestotenen
Een dader een plek in je hart geven. Een uitgestotene in beeld brengen. Innerlijk naast de dood kunnen staan. Vechten voor het leven kan in systemische zin betekenen de dood niet onder ogen willen zien. Helen in systemische zin betekent overeenstemming bereiken tussen leven en dood, tussen daders en slachtoffers. Dit laat onverlet dat ieder verantwoordelijk is voor zijn of haar daden en de gevolgen ervan.
6 – Verbonden met je eigen achtergrond en bewustzijn van eigen thema’s
Anderen voelen op een onbewuste laag of er iets in jouw achtergrond niet bij mag horen. Zolang er ‘gaten’ in jouw systeem zitten, zullen anderen geneigd zijn om die gaten te vullen. De kunst is om alle pijnlijke gebeurtenissen uit de familiegeschiedenis, inclusief de daarmee verbonden personen, er zonder oordeel bij te laten horen, zodat jouw systeem compleet is. En daarmee word jij zelf compleet.
Vaak weten we niet alles van onze geschiedenis. Dit is ook niet nodig. We kunnen ons voorstellen dat we alle gebeurtenissen -ook de vreselijkste- uit onze familiegeschiedenis, verwelkomen in onze achtergrond. Inclusief de daarbij horende daders en slachtoffers.
Wees je bewust van het onderscheid tussen het thema van de cliënt en de mogelijke eigen thema’s die worden aangeraakt. Als je eigen thema gaat overheersen, dan moet de coaching worden afgebroken.
3 – Ieder zijn of haar lot gunnen
‘Suffering is easier dan allowing tot heal’. En dat is in orde. Zonder oordeel. Accepteer de cliënt en zijn of haar systeem. Het is per definitie te groots is om te kunnen en willen begrijpen.
4 – Je toestaan om het niet te weten
Wanneer je als coach alles hebt gedaan om het beginnetje van een oplossingsrichting te vinden en de moed hebt om de volgende stap te nemen, naar het domein van het niet-weten, dan licht soms ineens een inzicht op, een ontdekking die leidt naar de oplossing. Samen met de cliënt stap je in een veld. De cliënt is expert in het vraagstuk. Jouw toegevoegde waarde is dat je iets weet van systemen. Trek je zelf letterlijk even terug en stel je daarbij open voor een verrassing, zelfs als de dynamiek helemaal duidelijk lijkt te zijn. Zonder het leiderschap te verliezen.
Vaak weten we niet alles van onze geschiedenis. Dit is ook niet nodig. We kunnen ons voorstellen dat we alle gebeurtenissen -ook de vreselijkste- uit onze familiegeschiedenis, verwelkomen in onze achtergrond. Inclusief de daarbij horende daders en slachtoffers.
Wees je bewust van het onderscheid tussen het thema van de cliënt en de mogelijke eigen thema’s die worden aangeraakt. Als je eigen thema gaat overheersen, dan moet de coaching worden afgebroken.
Wanneer je als coach in contact bent met de systeemenergie, is het mogelijk dat er uit het systeem overgenomen emoties naar boven komen. Die zijn functioneel -als informatie- en het is goed om ze te (leren) onderscheiden van de emoties die naar boven komen wanneer een eigen thema wordt aangeraakt.
