Selectieve perceptie betekent dat we maar een deel van de werkelijkheid kunnen waarnemen. Van alles wat er op de wereld te zien, horen, ruiken, voelen en proeven is, nemen we maar een klein deel bewust waar. En dat is maar goed ook, want er zijn zoveel prikkels en indrukken om ons heen; als we die allemaal bewust zouden waarnemen werden we gek. We kunnen gewoonweg niet alles wat om ons heen is tegelijkertijd waarnemen. Wat we wel- en wat we niet waarnemen wordt bepaald door onze filters of ons referentie kader. Alles wat binnen ons referentiekader valt kunnen we waarnemen, alles wat daar buiten valt merken we sowieso niet op. Maar van de informatie die wel binnen ons kader valt filteren we ook nog een heleboel weg.

Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet

Als je door een drukke stad loopt bijvoorbeeld, dan is daar van alles te beleven. Vraag vijf willekeurige mensen in die stad wat ze opvalt als ze om zich heen kijken en je krijgt vijf verschillende antwoorden. Iemand die honger heeft zal voornamelijk de eettentjes zien, wie op zoek is naar nieuwe kleding ziet de kledingwinkels, de dierenvriend ziet de duiven en de jonge moeder vooral de gevaren voor haar kind. Wat je ziet wordt bepaald door de bril waarmee je naar de wereld kijkt, je interesses, je overtuigingen en je focus. We zeggen niet voor niets dat verliefde mensen ‘door een roze bril’ naar de wereld kijken en dat iemand die depressief is alles zwart kleurt.

Is dit wel dezelfde stad?

Laatst ben ik samen met mijn dochter een paar dagen als toerist in Amsterdam geweest. Ik kom al mijn leven lang in Amsterdam, vroeger om te winkelen, later om te studeren en nu om te werken. Als iemand het mij zou vragen zou ik zeggen dat ik Amsterdam redelijk goed ken. En juist om die reden leek het mij leuk om nu eens door de ogen van een toerist naar Amsterdam te kijken. Dus wij op pad, kaartjes gekocht voor de hop on hop off bus, voor de rondvaartboot en voor verschillende musea. In het begin dacht ik nog: ‘Ja, dit ken ik wel, dit weet ik wel, dit heb ik al zo vaak gezien’. Maar langzaam maar zeker gingen we allerlei dingen zien die we nog nooit hadden gezien. Zo kwamen we langs een diamantfabriek, waar we uitleg over kregen. De naam van de eigenaar was Gassan. Toen we later in een van de winkelstraten liepen zag ik plotseling op de gevel van een juwelierszaak de naam Gassan staan. Ik ben in het verleden denk ik wel duizend keer langs die winkel gelopen, maar die naam was me nog nooit opgevallen. En waarom zou het ook? Het had voor mij geen enkele referentie met wat dan ook. Maar nu wel. Alleen al doordat ik uitleg over die fabriek had gehad, en het mij interesseerde, viel de naam me plotseling wel op.

En plotseling is iedereen zwanger

Wat je waarneemt wordt bepaald door je filters. Als je zwanger bent zie je plotseling overal zwangere vrouwen of baby winkels. Als je een bepaald soort auto wilt, lijken ze plotseling overal op te duiken. Heb je plannen om naar een bepaald land op vakantie te gaan, kom je de naam van het land ineens overal tegen. Was het er voor die tijd nog niet? Natuurlijk wel, het viel je alleen niet op. Selectieve perceptie zorgt er voor dat je alleen die informatie waarneemt die binnen jouw referentie kader past. De rest van de informatie wordt automatisch weg gefilterd.

Er zijn talloze soorten filters, maar hier wil ik twee belangrijke filters aanhalen; overtuiging en focus.

Overtuigingen kunnen heel diep zitten en zijn niet makkelijk te veranderen. Maar het kan wél. In een NLP opleiding leer je onder andere hoe je dat kunt doen.

1. Overtuiging

Mijn naam is Guus Geluk. Een overtuiging is iets waarvan jij gelooft dat het waar is. We hebben allemaal overtuigingen, over van alles en nog wat. Je overtuigingen zijn een heel bepalend filter. Als je er van overtuigd bent dat je voor het geluk geboren bent, dan zie je in elk nadeel een voordeel. Ben je er van overtuigd dat je voor het ongeluk geboren bent, dan zie je juist in elk voordeel een nadeel. Als je gelooft dat je iets niet kunt, dan begin je er niet eens aan. Geloof je dat je iets wel kunt,  dan ga je vanzelf mogelijkheden zien.

Zo leuk ben ik nu ook weer niet Selectieve perceptie zorgt ervoor dat je in de aardigste mensen iets slechts kunt zien, als je de overtuiging hebt dat mensen slecht zijn. Wie van het tegendeel overtuigd is, ziet in de grootste boef nog iets positiefs. In de psychologie wordt dit Confirmation Bias genoemd. Als je er van overtuigd bent dat iets waar is, dan ga je onbewust zoeken naar bewijzen dat het klopt. Iemand die de overtuiging heeft: ‘Ik ben geen leuk mens’ kan nog zoveel complimentjes krijgen, ze komen niet binnen. Waarschijnlijk denkt die persoon dan iets in de trant van: ‘Ze doen alleen maar aardig’ of ‘als ze wisten hoe ik echt ben dan zouden ze dit niet zeggen’.

Overtuigingen kunnen heel diep zitten en zijn niet makkelijk te veranderen. Maar het kan wél. In een NLP opleiding leer je onder andere hoe je dat kunt doen. En vaak is het al genoeg om je te realiseren dat jouw waarheid niet dé waarheid is maar slechts een vorm van selectieve perceptie.

2. Focus

Tunnelvisie Een tweede belangrijk filter is focus. Waar je bewust of onbewust op focust, daar gaat je aandacht heen. Selectieve perceptie heeft alles te maken met aandacht. Je kunt niet aan alles tegelijkertijd aandacht besteden, dus het brein moet keuzes maken. Die keuzes worden onder andere bepaald door je focus. Waar ligt jouw interesse? Waar houdt je je mee bezig? Wat vindt je interessant? Waar ben je bang voor? Waar word je blij van? Allemaal vragen die bijdragen aan het bewust worden van je (onbewuste) focus.

Van een mug een olifant maken Als je bang bent voor honden, dan gaan je nekharen misschien al overeind staan als er een hond in je buurt komt. Terwijl een ander vrolijk en met uitgestrekte hand op die zelfde hond afstapt. Of hem niet eens ziet. Laatst was ik training aan het geven, toen één van onze coaches met een van afgrijzen vertrokken gezicht naar me toekwam en met een piepstemmetje zei: ‘Heb je die enorme spin daar gezien?’ Ik keek in de richting waarin ze wees en zag alleen een klein hooiwagentje zitten. ‘Waar dan?’ vroeg ik haar. ‘Daar’ zei ze grillend, wijzend naar het hooiwagentje. Ik ben vroeger zelf bang voor spinnen geweest dus ik begreep wat ze bedoelde. Als je ergens bang voor bent dan lijk je een soort zesde zintuig te hebben voor datgene waar je bang voor bent. Omdat ik zelf al heel lang niet meer bang ben voor spinnen, was dat kleine beest me niet eens opgevallen. Als zij niets gezegd had, had ik hem waarschijnlijk niet eens gezien.

Vraag en antwoord Door je focus te veranderen, verander je je perceptie. De makkelijkste manier om dat te doen is door jezelf bewust focus-richtende vragen te stellen. Ons brein zit zo in elkaar dat, wanneer er een vraag is je brein automatisch op zoek gaat naar een antwoord. Als ik je vraag wat je vanmorgen gegeten hebt, dan ga je automatisch op zoek naar het antwoord. Als ik je vraag of jij oranje een mooie kleur vindt, dan kan het niet anders dan dat je iets denkt als ‘ja, nee of weet ik niet’. Door jezelf bewust gerichte vragen te stellen, kun je je filters afstellen in de richting die jij wilt. Deze vragen kun je aan jezelf stellen in de ochtend, in de avond of gedurende de dag.

Ochtendvragen kunnen zijn:

• Hoe maak ik van deze dag een mooie dag?
• Waar heb ik vandaag eens zin in?
• Waar kan ik vandaag eens van genieten?
• Waar ben ik vandaag blij mee/dankbaar voor?

Avondvragen kunnen zijn:

• Wat ging er vandaag allemaal goed?
• Wat vond ik fijn vandaag?
• Waar heb ik vandaag van genoten?
• Welke leuke mensen heb ik vandaag ontmoet?

Wat wil je zien? Door het stellen van deze vragen geef je sturing aan je perceptie. Wat wil je waarnemen? Waar wil je dat jouw filters zich op richten? Dit proces werkt altijd, ongeacht of je negatieve of positieve vragen stelt. Vraag je af: ‘wat zal er vandaag weer mis gaan?’ en je vindt het antwoord. Vraag je af: ‘wat zal er vandaag allemaal goed gaan?’ en je vindt het antwoord.

Doe mij maar die roze bril Selectieve perceptie wil dus zeggen dat je maar een beperkt deel van de werkelijkheid waarneemt. Wat jij waarneemt wordt bepaald door je filters. Twee belangrijke filters zijn je overtuigingen en je focus. Door je overtuigingen en je focus te veranderen, verander je wat je waarneemt. Door wat voor bril wil jij naar de wereld kijken? Door een roze, een witte, een zwarte of een grijze bril? De keuze is aan jou.

Wil je een leuk testje doen om te ervaren hoe selectieve perceptie werkt? Google dan eens op ‘selectieve waarneming test’ en bekijk op YouTube het filmpje met de twee basketball teams. Ook het terugkijken van afleveringen van het programma Mindf*ck levert leuke filmpjes met waardevolle informatie over dit onderwerp. Veel plezier!

Heb je interesse in NLP en wil je een NLP opleiding gaan volgen? Dan ben je op de goede plaats. Met de NLP Practitioner opleiding van UNLP ben je verzekerd van een NLP opleiding op het hoogste niveau, met veel persoonlijke begeleiding en volledig geaccrediteerd.