In dit blog wil ik je meenemen in de wereld van Neuro Linguistisch Programmeren en Mindfulness. Beide stromingen in persoonlijke ontwikkelingen zijn ongelooflijk populair. Door middel van diverse opleidingen kun je jezelf erin bekwamen en toe gaan passen in het dagelijkse leven. Zo bieden wij een NLP opleiding bekend als de NLP Practitioner en een online Mindfulness training. Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen NLP en Mindfulness? Wat heeft een NLP opleiding of mindfulness training te maken met meditatie, aandachtigheid, communicatie en persoonlijke ontwikkeling?

Groei met NLP en mindfulness

Al vanaf het moment dat we worden geboren, ervaren we onze eerste ingrijpende gebeurtenis: geboorte. Freud noemde dit het zogeheten “Geboortetrauma”. De pasgeboren zuigeling wordt onvoorbereid blootgesteld aan een enorme hoeveelheid prikkels. En dan is de zuigeling nog maar net geboren. Vanaf dat moment gaan er wonden ontstaan, altijd en ongeacht je genen of opvoeding. Of je nu te weinig aandacht hebt ontvangen van je ouders, of juist veel te veel. Beschermend bent opgevoed of juist erg vrij bent gelaten.

NLP en Mindfulness zijn krachtige methodieken

Het genezen van die wonden staat centraal in het vakgebied van Neuro Linguïstisch Programmeren (NLP): persoonlijke ontwikkeling. De kunst van persoonlijke ontwikkeling is om jezelf te herstellen van die wonden en een geïntegreerde, authentieke persoonlijkheid te genereren. In een NLP (Master) Practitioner opleiding heb je als deelnemer volop gewerkt deze persoonlijke ontwikkeling, waarbij de focus lag bij het versterken van de eigen persoonlijkheid, of wat we ook wel noemen het Ego, de Persona of het Zelf. De kracht van het doen van NLP opleidingen is dat je niet alleen bewust wordt van deze wonden, maar ook dat je concrete technieken in handen krijgt om ze te genezen. Je bent je als deelnemer bewust geworden van je (on)bewuste beperkende overtuigingen, disfunctioneel gedrag en negatieve emoties. En vervolgens heb je geleerd om deze om te zetten zodanig dat ze voor je werken in plaats van tegen je. Tegenstrijdige delen heb je samengebracht en geïntegreerd in je systeem. Negatieve ankers heb je opgespoord en tenietgedaan. Positieve emoties heb je gecreëerd en versterkt. Je hebt meer vrijheid gekregen om je te voelen zoals je je wilt voelen, te denken wat je wilt denken en te gedragen zoals je je graag wilt gedragen. Waar en wanneer dan ook. Dit is de kern van persoonlijke ontwikkeling: het bewust worden van je eigen wereldmodel om vervolgens meer keuzevrijheid te creëren.

Westers therapeutisch model is vooral probleemgericht

Tot voor kort was de Westerse psychologie, wetenschappers en therapeuten, vooral gericht op wat er allemaal mis is met de mens en was daarbij gespecialiseerd in het beschrijven en oplossen van psychische problemen. En sinds de komst van Freud hebben we een palet van therapeutische technieken om onze persoonlijke problemen op te lossen. Van medicatie tot gedragstherapie, van EFT tot EMDR, nergens is de ontwikkeling van psychologische interventies op het gebied van persoonlijke problemen zo ver dan in het Westen. Loop een willekeurige bibliotheek in van een psychologische faculteit en je vindt boekenkasten volgeschreven over depressie en angst. Psychologen en psychiaters hebben zelfs handboeken geschreven (zoals de DSM-IV) waarin alle mogelijke aandoeningen zijn beschreven. Met de komst van Neuro Linguïstisch Programmeren eind jaren 70 weten we inmiddels dat het richten op problemen je niet automatisch brengt waar je uiteindelijk naar toe wilt. 

De kunst van persoonlijke ontwikkeling is om jezelf te herstellen van die wonden en een geïntegreerde, authentieke persoonlijkheid te genereren.

De praktische technieken van Neuro Linguistisch Programmeren

Weten wat je niet wilt zegt niets over de mogelijkheden waar je naar toe wilt of kunt gaan. Ik krijg regelmatig cliënten die uitvoering psychologisch inzicht hebben in hun probleem, maar vervolgens niet weten hoe ze het probleem moeten oplossen. Neuro Linguïstisch Programmeren biedt concrete technieken aan om daadwerkelijk veranderingen te bewerkstelligen, gericht op mogelijkheden en hulpbronnen. De behoefte aan meer oplossingsgerichte, praktische oriëntatie is ook wetenschappelijk niet onopgemerkt gebleven. Martin Seligman en Mihaly Csiksentmihalyi zijn de grondleggers van een nieuwe stroming genaamd Positieve Psychologie en sluit als wetenschappelijke stroming goed aan op Neuro Linguïstisch Programmeren. Waar traditionele psychologie heeft zich tot nu toe bezig gehouden met ziektes, pathologie en wat er “mis” is met mensen is het de positieve psychologie die deze focus verlegd heeft naar de vraag: wat maakt mensen gelukkig? Onderzoek van de positieve psychologie richt zich op onderwerpen als groei, plezier, doelen en mogelijkheden.

Mindfulness: voorbij het persoonlijke?

Nu zijn dit prachtige ontwikkelingen, waarmee we ook binnen het vakgebied van Neuro Linguistisch Programmeren ons voordeel mee kunnen doen en gebruik kunnen maken van deze nieuwe inzichten. En toch ontbreekt er iets. Want tot nu toe hebben we vooral gesproken over persoonlijke ontwikkeling. Zoals we in de inleiding al hebben kunnen zien houden zowel de traditionele psychologie, als de positieve psychologie als NLP zich vooral bezig met het individuele functioneren, gericht op het eigen wereldmodel en het versterken van het eigen Ego. Ook binnen een NLP opleiding is de focus vooral gericht op het eigen wereldmodel. Het hoogste niveau in het model van Robert Dilts, het niveau van spiritualiteit wordt veelal genegeerd of gewoon veranderd in “visie” of “missie”. In therapie en coaching ligt de nadruk vooral op het versterken van eigen persoonlijkheid om bijvoorbeeld krachtiger te communiceren, angsten weg te nemen of meer zelfvertrouwen te krijgen. Wat gebeurt er als we nu eens voorbij het eigen ego kijken? Als we beseffen dat we allemaal met elkaar verbonden zijn en elkaar dus voortdurend beïnvloeden? Dit besef opent nieuwe deuren en hiermee komen we terecht in een opkomend en fascinerend vakgebied: mindfulness. 

Mindfulness en Transpersoonlijke Psychologie

Een psychologie die verder gaat dan persoonlijke ontwikkeling en zich richt op transpersoonlijke ontwikkeling. “Trans” betekent letterlijk “voorbij”. Transpersoonlijk betekent voorbij het persoonlijke, voorbij je eigen ego. Waar de traditionele psychologie zich tot nu toe bezig heeft gehouden met (1) ziektes, pathologie en wat er “mis” is met mensen en (2) het versterken van het eigen ego van de mens heeft transpersoonlijke psychologie, of mindfulness, deze focus verlegd naar de vraag: welke hulpbronnen heeft de mens in zich om het potentieel volledig te benutten, niet alleen voor zichzelf maar ook voor anderen? Centrale thema’s binnen de psychologie van mindfulness zijn eindeloos, maar ik noem er een paar zodat je een idee krijgt: aandacht voor het hier en nu, uitzetten van de automatische piloot, genieten en gelukkig zijn.

Dat ook Westerlingen zich de laatste jaren zich meer en meer bezighouden met spiritualiteit is niet zonder reden. Uitvoerig psychologisch onderzoek laat zien dat mensen die een spiritueel component hebben toegevoegd aan hun leven, gezonder en gelukkiger zijn. Ze herstellen sneller van traumatische gebeurtenissen en hebben meer voldoening in hun leven. Ze zijn bovendien creatiever, authentieker en psychologisch meer ontwikkeld. Mindfulness haalt, net als NLP, het beste uit diverse stromingen en gebruikt theorieën, begrippen en concepten uit traditionele psychologie én positieve psychologie, Westerse kennis én Oosterse wijsheden. In het navolgende zal ik ingaan op de kansen die het vakgebied van transpersoonlijke psychologie biedt om het hoogste niveau van Robert Dilts’ model (gebaseerd op het werk van Gregory Bateson), die van spiritualiteit, meer inhoud en praktische handvatten mee te geven. Als we hierbij de vaardigheden, technieken en inzichten vanuit NLP voor gebruiken dan ontstaat er een meer “integrale NLP” of “Transpersoonlijke NLP”.

Mindfulness en NLP: Oost ontmoet west

NLP is in eerste instantie ontwikkeld door twee Westerlingen, de Amerikanen Richard Bandler en John Grinder. Spiritualiteit daarentegen vindt haar oorsprong in het Oosten. Het Westen zich vooral ontwikkeld in persoonlijke ontwikkeling. In tegenstelling tot het Westen, heeft het Oosten een ondenkbare schat aan technieken en wijsheden op het gebied van spirituele ontwikkeling. Beide kunnen elkaar alleen al om die reden uitstekend aanvullen. En toch zijn er ook veel overeenkomsten. Laten we eens dieper ingaan op een spirituele stroming die in het Westen de laatste jaren steeds meer aan populariteit wint en veel gelijkenis vertoont met NLP: het Boeddhisme. Het voert te ver om nu uitvoerig de overeenkomsten en verschillen te behandelen, maar laat ik je een voorbeeld geven van een korte, willekeurige lezing over het Boeddhisme:

“Het Boeddhisme leert ons dat het belangrijk is om onszelf mentaal te trainen en te ontwikkelen. Door het regelmatig beoefenen van uiteenlopende meditaties en visualisaties ontwikkelen we karaktereigenschappen als compassie, mededogen en vriendelijkheid. Op deze manier zullen we in staat zijn om altijd gelukkig te zijn, ongeacht externe omstandigheden. Volgens het Boeddhisme zijn we dan in staat om innerlijke vrede en een gevoel van geluk in onszelf te vinden en hiervoor zelf verantwoordelijk te zijn”.

Westerse NLP technieken 

Ongetwijfeld heb je al een of meerdere NLP overtuigingen en principes herkend, zoals die van Alfred Korzybski “De kaart is niet het gebied”, Richard Bandler’s metafoor van “voorin in de bus zitten” en Milton Erickson’s overtuiging “Je hebt alle nodige hulpbronnen in je”.

Ook op vlak van mentale technieken zijn er opmerkelijke overeenkomsten. Spirituele bewegingen als het Boeddhisme en Sjamanisme maken, net als NLP, veelvuldig gebruik van (geavanceerde) mentale technieken. Een voorbeeld hiervan is de Boeddhistische versie van onze NLP New Behavior Generator, waarin de student wordt geleerd om de zichzelf te visualiseren als de Boeddha, met een interne dialoog van passende mantra’s of sãdhanas. Ook het sjamanisme kent een soortgelijke techniek genaamd “makia is pa laulele” (“zien en zijn”). Hierin wordt een gewenst gedrag gevisualiseerd en voegt de subject vervolgens zichzelf geassocieerd toe aan het geheel, gebruikmakende van visuele, auditieve en kinesthetische submodaliteiten.

Spiritualiteit: in jezelf keren of verbinding zoeken met anderen?

“Ja, maar mindfulness gaat toch over het innerlijke? En NLP gaat toch vooral over communicatie met anderen?” is een veelgehoorde opmerking. In de Westerse maatschappij wordt spiritualiteit veelal beperkt tot het domein van het persoonlijke en beschouwd als een “interne” aangelegenheid: jezelf leren kennen door naar binnen te gaan, bijvoorbeeld door middel van meditatie. Deze vorm van meditatie is een uitermate nuttige. Op deze manier kan er een innerlijke transformatie plaatsvinden waardoor je je meer bewust wordt van je eigen filters (weglatingen, vervormingen en generalisaties) en deze leert uit te schakelen. En alhoewel nuttig, is dit zeker niet de enige dimensie van spiritualiteit. Terwijl je je spiritueel aan het ontwikkelen bent, weken of maanden in een retraite doormaakt en alles doet in een gemoedstoestand van “mindfulness”, kun je thuiskomen en volkomen mislopen in de omgang met anderen, bijvoorbeeld in de relatie met je partner. Je ervaart dat je niet op hetzelfde neurologische niveau zit als de ander. Terwijl jij bezig bent met een van de hoogste niveaus binnen het model van Bateson, zoals spiritualiteit of identiteit, is je partner wellicht gewoon bezig om “brood op de plank” te krijgen en zijn werk voor te bereiden. Met andere woorden, spiritualiteit waarbij je naar binnen richt wilt nog niet zeggen dat je ook op een spirituele manier kan omgaan met anderen. Een vorm van spiritualiteit die onmisbaar is voor NLP en die veel meer naar buiten gericht en noemen we “relationele spiritualiteit”. Deze vorm van spiritualiteit is gericht op bewust worden dat alles met elkaar is verbonden. Het gaat over het ontdekken van onvoorwaardelijke liefde voor elkaar en het ontwikkelen van relationele karaktereigenschappen als compassie, altruïsme en mededogen.

Individuele spiritualiteit: vorm van spiritualiteit waarbij je meer en meer loskomst (“onthecht”) van je omgeving, je gedrag, je overtuigingen en je identiteit. Totdat je met je “hoofd in de wolken zit” en het risico loopt weinig geaard te zijn met de omgeving.

Bij Relationele spiritualiteit is de vraag: hoe breng ik mijn spirituele overtuigingen en waarden tot uiting in de omgang met mijn omgeving (partner, vrienden, collega’s, onbekenden, etc.) ?

Figuur van neurologische niveaus waarbij er uit elk niveau een pijl komt. Maar ook een pijl uit spiritualiteit naar elk niveau toe. En pijlen vanuit omgeving naar elk bovenliggend niveau.

Omgeving: hoe ga ik op een bewuste manier om met de mensen uit mijn omgeving (partner, kinderen, familie, vrienden en collega’s, maar ook kennissen en onbekenden)

Hedendaagse NLP en mindfulness gaat over het ontwikkelen en integreren van beide soorten spiritualiteit, zowel de individuele als de relationele vorm. Groei in de ene vorm van spiritualiteit leidt niet automatisch tot groei in de andere vorm van spiritualiteit. Maar weet je beide vormen van spiritualiteit in lijn met elkaar te brengen, de zogeheten alignement, dan ontwikkel je spiritualiteit tot een congruent, integraal en ecologisch geheel.