Ontmoet jezelf in de mantra

Je hebt ze vast wel eens gezien: de mensen in oranje of anderszins gekleurde gewaden,  met lange kralenkettingen om en hun hoofdhaar geschoren. Zingend, klappend en dansend trekken ze door de straten. Doorgaans zijn dit mensen van de Hare Krishna beweging. Meestal ‘chanten’ ze de Heilige namen van God, op het ritme van een djembé of tamboerijn. Dit is de meest bekende vorm van mantra zingen.

Voor de meeste van ons is dit de eerste en de enige kennismaking met de mantra. Niet iedereen word er direct warm van. Het zingen zelf is ook niet altijd even zuiver, vanuit de Indiase traditie is dit onbelangrijk. Zuiverheid is vanuit die traditie ingegeven door het zingen vanuit een zuiver hart, niet vanuit de zuivere toon zoals wij die kennen. Laten we verder kijken dan onze mind smal is en de mantra-beleving zuiveren.

De magie en mindfulness van mantra’s

Een mantra is een gedicht, woord, uitspraak of een lettergreep die het midden houdt tussen een spreuk met een soort van magisch effect en een gebed. Vaak wordt de mantra herhaald en is hij bedoeld als een continue recitatie (chant). De meeste mantra’s worden dan ook minimaal 7 minuten tot wel een uur achtereen gezongen. Daar zit een hele bewust intentie achter.

Juist door het herhalen van woorden of klanken krijgen we een mindfulness effect. Er zijn veel definities van mindfulness, in de kern komt mindfulness neer op: leven met volle aandacht, ontspannen zijn, je bewust worden van wat je denkt, voelt en (hoe je iets) doet, jezelf focussen om lichaam en geest tot rust te brengen. Het beluisteren maar vooral het zelf zingen en chanten van mantra’s kan je daar enorm bij helpen.

Bij veel meditaties worden mantra’s gebruikt omdat ze de kracht hebben om het denken en het bewustzijn te veranderen. Het hardop zingen of chanten van een mantra stimuleert positieve veranderingen, bevrijdt verborgen mogelijkheden en stimuleert de hersenencentra waarin ons Universele Bewustzijn zetelt. Of je een mantra nu hardop of in jezelf chant, je richt je op een gelukkige, Goddelijke klank die dwars door het negatieve onderbewuste denken

Voor de herkomst van het woord mantra zijn er verschillende verklaringen. Volgens velen is het een combinatie van de Sanskrietse woorden manasah  (geest) en tra (bevrijding door beheersing van die geest). De Tibetaans-Boeddhistisch meditatie leraar Mingyur Rinpoche vergelijkt onze drukke geest met een ‘monkey mind’. Het is een grappige metafoor die heel herkenbaar is en daardoor zijn uitwerking niet mist.

Verschil tussen mindfulness en meditatie

Beknopt iets over de connectie en de verschillen tussen mediteren en mindfulness. Mindfulness kun je – kort door de bocht – zien als de Westerse variant op meditatie. De grondlegger ervan is Jon Kabat-Zin, die zelf een Boeddhistische achtergrond heeft. Hij heeft de mindfulness-training specifiek ontworpen voor de moderne tijd, gemotiveerd door de mate van stress die wij moderne mensen ervaren.

Het grootste en belangrijkste verschil tussen mediteren en mindfulness is dat mindfulness werelds is en kan helpen om tijdelijk stress te verlichten. Het Boeddhistische mediteren is onderdeel van een spiritueel pad met als einddoel Verlichting. Daarnaast is de sterke focus op het lichaam bij mindfulness de meest effectieve en praktische methode voor Westerlingen om uit hun hoofd te komen.

Nog een principe dat in het Boeddhisme belangrijk is, is bodhichitta, het hart van de verlichtingsgeest. Dit gaat over de motivatie waarmee je de beoefening doet. Je doet het niet voor jezelf, maar voor het welzijn van alle wezens. Een recente ontwikkeling is dat er nu ook heartfulness-trainingen ontstaan, compassie-trainingen. Deze sluiten nauwer aan bij het bodichitta principe uit het Boeddhisme.

Magneet voor de ziel

Mantra’s helpen ons dus om ‘uit ons hoofd te komen’ of beter gezegd: onze gedachten te focussen en onze ‘monkey mind’ onder controle te krijgen. Vooral onze stress-gedachten, want niet elke gedachte levert stress op! O(h)m-gedacht: mantra’s helpen ons om meer in ons lichaam te komen. Zingen is immers een fysieke bezigheid: we gebruiken onze stem en ons lichaam om klank, ritme en melodie te produceren.

Mantra’s werken zuiverend en hebben, zoals gezegd, de intentie om positieve gevoelens op te roepen. Om onderbewuste denkpatronen te doorbreken. Ons te verbinden met onze scheppende, Goddelijke kern van bewustzijn. Om happy thoughts te creëren – door ruimte in ons hoofd te maken – en zo onze staat van (aanwezig) zijn te veranderen. Dat gebeurt niet altijd meteen, er is oefening nodig om effect te sorteren.

Het effect van het enkel beluisteren van mantra’s is lang niet zo groot als het zelf zingen ervan (hardop of in jezelf). Dat doen we vaak niet 1, 2, 3. Heel veel mantra’s komen uit landen met voor ons onbegrijpelijke lettercombinaties en schijnbaar onuitspreekbare woorden en klanken. Toch is het veel eenvoudiger dan we denken – dat denken ook altijd! Gelukkig maar, want mantra zingen is magisch en meeslepend!

Vorig jaar was ik bij een concert van Snatam Kaur, een bekende mantra-zangeres die ons hartelijk en gul uitnodigde om vooral mee te zingen. Vanwege de oer-zuivere klank van haar spirit en stem vond ik dat een soort van ‘zonde’. Als mantra fan en semiprofessionele zangeres kon ik het echter niet laten; mantra’s werken als een magneet voor mijn ziel. En blijkbaar voor de andere 1.999 zielen in de Brusselse concertzaal!

Mantra’s komen in alle landen, religies en culturen voor. Zo zijn er Boeddhistische mantra’s, Joodse, Islamitische, Hindoeïstische, Keltische, Soefi-mantra’s en ook Christelijke mantra’s. Een mantra heeft doorgaans een spirituele betekenis, grondslag of oorsprong. Wie er meer vertrouwd mee raakt, kan ook eigen mantra’s verzinnen en chanten. Als de intentie van je mantra maar groots, gezond, gelukkig en gul is (anders kun je net zo goed een boodschappenlijstje reciteren).

Moet ik kunnen zingen voor een mindful effect?

Hoe doe je dat nou, mindful mantra zingen? Wat is de juiste toon om te chanten? Hoe spreek je de woorden uit? Hoe lang moet ik het doen voordat ik effect merk? Op al die vragen ga ik zo helder mogelijk een antwoord geven. Laat ik voorop stellen dat ‘Rome niet op een dag is gebouwd’ en er ook ‘niet maar één weg naar deze Italiaanse hoofdstad is’. Zeker voor beginners is dat fijn om te weten.

Sommige spirituele, meditatieve en mindfulness-gerichte oefeningen en bezigheden sorteren direct effect, maar mijn ervaring is dat dit heel persoonlijk is! We hebben ook niet met iedereen die we ontmoeten meteen een klik. Als zangeres en spiritueel ingesteld mens had ik dat bij het mantra zingen wel. Ook tijdens mijn eerste yoga-les ontplofte er een soort energiebal in mijn buik waardoor ik jaren yoga heb beoefend.

Mantra-zingen is overigens nauw verbonden met de Kundalini yoga. Daar worden mantra’s vaak gezongen in combinatie met ademhalingsoefeningen. Kundalini yoga bevat talloze technieken om lichaam, geest en ziel in evenwicht te brengen. Een les begint en eindigt standaard met een mantra. Ze worden gebruikt om ons in het nu te brengen en lastige of zware oefeningen beter vol te kunnen houden.

Onmisbare tip en reminder: we hoeven niet (zuiver) te kunnen zingen om het effect van mantra’s op onze mind te merken. In sommige Boeddhistische mantra’s zitten bijna geen hoogteverschillen, waardoor we er nauwelijks een melodie in herkennen. Ze klinken onwijs monotoon. Mijn opa zong vroeger nog beter – en die rookte en dronk regelmatig een klein glaasje jenever met een biertje erbij!

Wie wel goed kan zingen, kan aan meerstemmig mantra-zingen doen. Daar zijn natuurlijk wel minimaal twee mensen voor nodig. Meerstemmig mantra-zingen is voor mij persoonlijk de ultieme mantra-beoefening; ik heb jaren in koren gezongen. Niets tilt me zo op en brengt me zo in een Goddelijke staat van eenheidsbewustzijn als mantra-zingen met andere mensen. Liefst mensen die goed kunnen zingen, ik ben verwend.

Soms merken we dus direct effect, soms duurt het even, soms is mantra-zingen misschien niet weggelegd voor ons. Maar wie wil leren hardlopen, zeg 5 kilometer, geeft ook er ook niet na een kwartier of na één of twee slechte trainingen de brui aan. Dan kan ik een mantra aanraden dat ons helpt om onze obstakels voor succes eerst uit de weg te ruimen of ons doorzettingsvermogen te bevorderen.

Het bijzondere aan mantra’s: ze hebben allemaal een eigen, unieke betekenis. De ene mantra is voor zelfliefde, een ander voor universele liefde, weer een ander voor bescherming of om financiële obstakels uit de weg te ruimen. Op die verschillende betekenissen zal ik zeker nog eens terugkomen in een volgende blog. Laten we simpel beginnen, we maken het onszelf al vaak zo moeilijk.

Mindful mantra zingen en mantra zingen mindful maken

Een van de meest eenvoudige mantra’s die ik ken en die ik altijd met beginners zing, is het mantra Shima. Ik hoorde het voor het eerst in de versie van een van de bekendste mantra zangeressen: Deva Premal. Opgegroeid met een Indiase vader en een spirituele Amerikaanse moeder is het mantra-zingen haar met de paplepel ingegoten. Ze leeft van haar mantra-muziek, daar ben ik wel een beetje jaloers op.

Deva Premal maakt muziek en treedt wereldwijd op met haar partner Miten. Samen steken ze de meest uiteenlopende mantra’s in een eigentijds jasje. Ze produceren moderne klanken, ritmes en melodieën, ook met elektronische beats eronder. Mantra’s van Deva en Miten zijn soms opzwepend en geven je een energiestoot. Andere mantra’s houden ze klein, akoestisch en zijn intiem, kalmerend en rustgevend van karakter.

Shima is een mantra bestaande uit één woord. Het is een ‘love mantra’ want Shima is een Hopi woord voor liefde. Liefde voor iedereen. Het is een eenvoudige mantra om de energie van je hartchakra te openen en te laten stromen. Aan het eind van dit artikel deel ik een enerverend experiment, dat je voor jezelf eens uit kunt proberen. Zo kun je heel concreet het effect van muzikale mindfulness waarnemen.

Het zingen van het Shima mantra IS al een ‘mindvolle’ bezigheid – in mijn beleving zelfs mind-blowing! Toch kunnen we er nóg een dimensie van mindfulness aan toevoegen, namelijk door voor onszelf na te gaan wat liefde voor ons betekent. Wat doet het met ons om liefde te geven en ontvangen? Wie of wat kust in ons een liefdevol gevoel wakker?  Wie of wat heeft juist het tegenovergestelde effect?

Het is interessant om deze vragen eerst vooraf aan het zingen van het Shima mantra te beantwoorden. Dan het Shima mantra te zingen en vervolgens dezelfde vragen nog eens te beantwoorden. Wat is het verschil? Zijn de antwoorden verschillend? Voel je er meer bij? Versterkt het je beleving en hoe dan? Neem eens waar wat het steeds herhalen van het woord Shima met je doet? Ook dat is mindfulness-training.

Muzikaal mindfulness experiment

Okay, zoals beloofd een enerverend experiment. Pak pen en papier en denk aan een project of een klus waar je (liefst) behoorlijk tegenop ziet. Schrijf dan 3 woorden op die je associeert met dat project of die klus. Bijvoorbeeld: vermoeiend, geen zin, eng. Leg pen en papier weg en grond jezelf. Haal 3 keer diep adem. Adem in door je neus en adem – terwijl je je lippen tuit en een pfff-klank maakt – hoorbaar en lang uit door je mond.

Sluit dan je ogen en focus je aandacht op je hartchakra: dat zit rechts van ons hart, midden op onze borstkast. Zing nu het Shima mantra, volledig, terwijl je je aandacht blijft richten op je hartchakra. Je kunt het effect nog versterken door aan iets heel positiefs en liefdevols te denken. Eén ding. Concentreer je net zo lang op je hartchakra totdat er een glimlach op je lippen verschijnt. Zing ondertussen het Shima mantra.

Wanneer je klaar bent, neem je eerst waar wat er is. Denk je (n)iets, voel je (n)iets, hoor je (n)iets. Wat neem je waar? Laat het oordeel weg. Niets is goed of slecht. Wat er is, is er. Punt. Als het niet lukt om het oordeel uit de observatie te laten, laat ook dat er zijn. Neem het oordeel gewoon waar en voor lief. Met al die positieve liefdesenergie die het Shima mantra meebrengt, moet dat wel lukken.

Pak nu pen en papier en denk terug aan je klus of project. Herhaal de oefening van het begin. Schrijf weer 3 associaties op. Wat valt je op? Zijn het dezelfde associaties of andere? Wat voel je erbij? Hoe beleef je de woorden? Bedank jezelf dat je de tijd hebt genomen om deze oefening met jezelf te doen. Doe het op jouw manier, want jij bent Shima, liefde en precies goed zoals je bent.

Slotakkoord over muzikale mindfulness

Muziek en mindfulness gaan heel goed samen. Mantra zingen is voor mij de meest voor de hand liggende, de meest directe – en misschien ook wel de meest bekende – manier om mindfulness en muziek te combineren. Het is een creatieve manier om met mindfulness om te gaan; het is muzikale mindfulness. Je kunt het ook omdraaien en mindful naar elke vorm van muziek kijken en luisteren. Daarover meer in de volgende blog.

Nicole Pol // LaPol blogt voor het UNLP en voor haar eigen bedrijf  www.fairytalebranding.nl