Familieopstellingen Kritiek: terecht of onterecht?

Tijdens een driedaagse training van niemand minder dan Stephan Hausner mocht ik ervaren hoe hij zijn werk doet met familie opstellingen in relatie tot ziekte en gezondheid. Deze training vond plaats bij UNLP in Amsterdam op 20, 21 en 22 oktober 2017. Alhoewel ik al wat ervaring had met familie opstellingen, was de gezondheid en ziekte component voor mij tot dan toe onbekend.

De training was in een grote ruimte waar we met ongeveer 60 deelnemers in een grote kring zaten. Voor zover ik in kon schatten waren er een hoop mensen met een persoonlijke vraag die zelf graag ook een opstelling wilden doen met Stephan. Ik ben zelf iemand die niet snel iets aan neemt van een ander, ik wil het altijd graag zelf ervaren. Vandaar dat ik heel nieuwsgierig was toen ik deze kans aangeboden kreeg door UNLP. Met een frisse houding, een open hart en licht kritische blik kwam ik op de eerste dag binnen.

Al snel werd het duidelijk dat er veel mensen waren die het werk van Stephan al enige tijd volgden. Sommigen waren zelfs vanuit Amerika gekomen om de training bij te wonen en aansluitend een opstellingen training van Stephan te volgen. Hier was ik best van onder de indruk en des te meer nieuwsgierig wat de komende dagen zouden gaan brengen.

Na een korte introductie van Stephan over hemzelf en over het werk gingen we van start. Een opstelling is als het ware een intern beeld dat de cliënt heeft van zijn of haar familie, dat je door middel van een opstelling fysiek voor zijn of haar ogen laat zien. En om maar meteen een beetje kritisch te zijn, ik vond het heel bijzonder dat ik in 14 opstellingen in drie dagen niet een keer de zin heb gehoord: “Nee Stephan, dat herken ik helemaal niet.”of “Nou dat zeg je nu wel, maar volgens mij zit je ernaast.” Naar mijn idee komt dit, omdat er bij familie opstellingen wordt gewerkt met wat er is. Wat bedoel ik daarmee? Er wordt gekeken naar de mensen in de opstelling. Wie er wel of geen contact met elkaar heeft, of er mensen buitengesloten worden, of er spanning is tussen mensen. En bovenal wordt er gekeken naar het lichaam van de deelnemer die om de opstelling gevraagt heeft. Stephan laat zich voor het meerendeel leiden door hetgene dat de deelnemer non-verbaal laat zien tijdens de opstelling.

Daarnaast vraagt hij ook geregeld aan de cliënt en de representanten hoe zij zich voelen. De antwoorden verschillen van prima of een beetje ontrustig, tot, ik voel me klein, of ik voel me heel erg op mijn gemak bij hem in de buurt. Het gevoel van de representanten bepaald soms ook of er beweging in de opstelling gebracht wordt. Door deze impuls te volgen krijgt de opsteller weer meer informatie over waar de helende beweging zit.

Familieopstellingen onzin

Misschien komt de vraag “is familieopstellingen onzin?” bij je op als je nog niet bekend bent met de methode. Gedurende de training heb ik Stephan met 14 deelnemers aan het werk gezien en heb ik ook in een opstelling gefungeerd als representant van een deelnemer. Wat ik je kan vertellen over het fungeren als representant is dat de ervaring lastig onder woorden te brengen is. Je neemt tijdelijk de plek van een andere persoon in die er op dat moment niet is. En op de een of andere manier voel je instinctief wat wel en niet klopt en hoe die persoon zich zou voelen. Je kunt degene die je representeert aanvoelen. Soms voelen mensen het zelfs van te voren aan wanneer ze gevraagd zullen worden als representant. Stephan gaf aan dat je als representant vaak zelf een proces hebt op hetzelfde thema als de persoon voor wie je representeert. In mijn ervaring van deze drie dagen kan ik zeggen dat dat klopt.

Ik merkte tijdens de training dat er veel was dat ik nog niet wist van familie opstellingen in relatie tot ziekte en gezondheid en ik kan me voorstellen dat mensen die nog nooit een opstelling mee hebben gemaakt, hier lastig een beeld bij kunnen vormen. Om wat meer inzicht te geven deel ik een aantal uitspraken van Stephan. Deze kunnen helpen bij het vormen van een beeld van hoe een opsteller in zijn werk staat.

·        Voor ik met een opstelling begin vraag ik mezelf altijd af, wie ben ik?

·        Een opstelling is een expressie van iemands innerlijke wereld.

·        Het lichaam van de cliënt leidt het proces. Hierbij let ik op het tempo en het stress level.

·        Het brein is gek, de gevoelens zijn verward, het enige dat we kunnen vertrouwen is het lichaam.

·        Erken dat wat er is.

·        We kunnen het verleden niet veranderen, maar we kunnen onze relatie met het verleden veranderen.

·        We kunnen een verstrikking oplossen als één persoon in de familie zijn hart open wil stellen voor dat wat er is.

·        De ziekte is niet levensbedreigend, de ziekte is levensreddend, de ziekte laat zien waar de verstrikking zit.

·        Vrijheid is je behoeften en kwetsbaarheid erkennen.

·        Het creëren van beweging in het vastzitten is heling.

Naast deze uitgangspunten zorgt een opsteller voor een veilig omgeving, waarin mensen zich open durven stellen en waar wat er dan ook komt oké is. Dit zorgt voor een ideale situatie om te onderzoeken hoe je een situatie (in je familie of binnen jezelf) kunt verbeteren. Het opstellingswerk is vrij intuïtief en toch gebaseerd op een grote dosis kennis over lichaamsgericht werken. Juist die combinatie maakt het naar mijn idee zo krachtig.

Voor de deelnemers van deze training waren er in iedere opstelling leermomenten, helingsmomenten en bevrijdingsmomenten. Wanneer er iemand ‘vast’ zit, helpt het vaak om wat systemische zinnen uit te spreken. In zijn ervaring geeft Stephan hier een voorzet voor en is het aan de cliënt om deze zinnen uit te spreken tegen de representant van zijn of haar familielid. Vaak komen hier emoties bij kijken, omdat het gaat over iemands plek in een familie, of een verantwoordelijkheid die is overgenomen en teruggegeven wordt. Soms gaat het om een ‘dankjewel’ of een ‘het spijt me’. Of ‘ik erken wat je voor mij gedaan hebt’.

Door deze woorden uit te spreken tegen de representant van je familielid gebeurt er van binnen heel wat. En dit wordt vaak als bevrijdend ervaren. Een van de deelnemers zei dit na afloop van haar opstelling: “Haar ‘sorry’ horen zeggen, was een diep medicijn voor mijn hart”. Wanneer een blokkade voor een cliënt wordt opgelost zie je vaak fysiek ook de opluchting. Ondanks dat het werken met een opstelling best confronterend kan zijn, heb ik alle deelnemers vrijer en gelukkiger naar huis zien gaan.

Het feit dat Stephan werkt met ziekte en gezondheid in een opstelling creëert een extra dimensie. Wanneer een symptoom (ziekte) ontstaan is om (opnieuw) een balans te creëren in een systeem, wordt er gezocht naar wat er in het systeem hersteld moet worden, zodat het symptoom niet meer nodig is. Ik vond het verrassend om te zien dat de representanten van het symptoom tijdens een aantal opstellingen naar de grond zakte, vroeg of het weg mocht, of heel duidelijk zei: “Ik ben hier niet meer nodig, ik kan nu gaan”.

Zoals Stephan heel treffend zei: “Vrede en rust komen wanneer het gevecht voorbij is.” Ik geloof dat een opstelling dit kan bewerkstelligen. Zelfs in een situatie waarin je te maken hebt met een ziektebeeld. Ik heb heel veel bewondering voor de mensen die hun roeping als familie opsteller hebben gevonden. Het is een vak apart. En tegelijkertijd een vak dat zo’n enorm verschil kan maken voor mensen in hun leven.

Een van de dingen die me het meest heeft verbaasd over familie opstellingen is dat een trauma of een geheim in de familie, de familieleden nog generaties erna negatief kan beïnvloeden. Ik had nooit voor mogelijk gehouden dat dit kon. Maar ik heb het nu zelf gezien. En door datgene wat er gebeurd is en misschien wel verzwegen is uit te spreken, creëer je de ruimte voor je volledige familie om vrij te zijn van datgene dat jullie eerder belemmerd heeft.

Ik gun het iedereen om eens met een ervaren familie opsteller een opstelling te doen, of er tenminste een bij te wonen. Ook als je denk dat familieopstellingen onzin is. We kunnen zo enorm veel leren van elkaar als we ons hart daarvoor open stellen.

De training met Stephan Hausner was voor mij meer dan ik me voor had kunnen stellen en meer dan ik dacht dat mogelijk was. We hebben een hoop mooie dingen meegemaakt en ik heb veel mensen bevrijd weer richting huis zien vertrekken.

We hebben als laatste ronde op de laatste dag nog een aantal woorden gedeeld. Eén enkel woord per persoon om precies te zijn. Ik heb er een aantal opgeschreven: vereerd, opgelucht, intens, onzeker, hersteld, levend, respect, dankbaar, voldoening, stilte, reset, verbonden, dankbaar.

Door UNLP-alumnus Laura Vlasblom.